พ่อขุนเม็งราย

พ่อขุนเม็งรายมหาราช  ปฐมกษัตริย์แห่งราชวงศ์มังราย ผู้ก่อตั้งเมืองเชียงรายเป็นราชธานี เมื่อปี พ.ศ. 1805 เป็นโอรสของพญาลาวเมง ซึ่งเป็นเชื้อพระวงค์ลวจังราชแห่งแคว้นจก มารดาชื่อนางเทพคำข่าย(นางเทพคำขยายหรือนางอั้วมิ่งจอมเมือง) ซึ่งเป็นธิดาของท้าวรุ้งแก่นชาย เจ้านครเชียงรุ้ง แห่งแคว้นสิบสองปันนา จึงนับว่าพระองค์สืบเชื้อสายมาจากเจ้านครชั้นสูงทั้งฝ่ายพระบิดาและพระมารดา พระองค์ประสูติเมื่อวันอาทิตย์ แรม 9 ค่ำ เดือนอ้าย ปีกุน พ.ศ.1782 เมื่อพระมารดาแรกตั้งพระครรภ์นั้น ได้ทรงสุบินนิมิตว่าได้เห็นดาวประกายหยาดแต่ท้องฟ้านภากาศลงมาทางทิศทักษิณ และได้รับดวงดาวนั้น โหรถวายคำพยากรณ์ว่าจะได้โอรสทรงศักดานุภาพปราบประเทศทักษิณจดแดนมหาสมุทร เมื่อพ่อขุนเม็งรายมหาราชพระชนมายุได้ 16 พรรษา พญาลาวเมงพระบิดา ได้สู่ขอพระธิดาเจ้าเมืองเชียงเรืองมาอภิเษกกับพญามังรายมหาราช แล้วทรงโปรดให้เป็นมหาอุปราช ต่อมาเมื่อพระชนมายุได้ 20 พรรษา พระบิดาได้เสด็จทิวงคต จึงได้ครองเมืองหิรัญนครเงินยางสืบแทนต่อไปตั้งแต่ พ.ศ. 1802 นับเป็นกษัตริย์องค์ที่ 25 ใน ราชวงศ์ลวจังกราช ในขณะที่มีพระชนม์ 21 พรรษา

ครั้งนั้น เมืองเล็กเมืองน้อยต่าง ๆ ในแคว้นลานนาเกิดแตกความสามัคคี ต่างตั้งตนเป็นอิสระไม่ขึ้นแก่กัน ทั้ง ๆ ที่เจ้าเมืองส่วนใหญ่ก็เป็นพระญาติของพระองค์ คือสืบเชื้อสายมาจาก ลวจังราชด้วยกัน พ่อขุนเม็งรายจึงมีพระดำริที่จะรวบรวมเมืองใหญ่น้อยทั้งหลายเข้าเป็นอาณาจักรเดียวกัน เพื่อความสงบสุขของอาณาประชาราษฎร์ซึ่งต่างก็เป็นคนไทยดังนั้นจึงมีใบบอกไปยังเมืองต่าง ๆ ที่ตั้งตัวเป็นอิสระให้มาอ่อนน้อม เมืองใดแข็งข้อก็ส่งกองทัพไปปราบ ตีได้เมืองมอบ เป็นเมืองแรก ต่อมาได้เมืองไร เมืองเชียงคำ ให้ถอดเจ้าผู้ครองนครออกแล้วแต่งตั้งขุนนางอยู่รั้งเมืองแทน แต่นั้นมาหัวเมืองใหญ่น้อยทั้งหลายต่างพากันมาสวามิภักดิ์โดยสิ้นเชิง